Al in de 19e eeuw was dit probleem bekend. Zo valt er in de orgelhandboeken te lezen dat men alert moet zijn als er dode muizen in het orgel liggen. Die hebben dan waarschijnlijk gegeten van het zoete, maar giftige loodwit.
We weten niet precies wat de oorzaak is dat dit probleem de laatste jaren groter wordt. Dit wordt nu internationaal wetenschappelijk onderzocht. In overleg met de Rijkdienst voor het Cultureel Erfgoed is voor het Baderorgel een plan van aanpak opgesteld waarbij reparatie en/of vervanging van orgelpijpen rond de €200.000 gaat kosten.
Uitgaande van dit onderzoek is door Orgelmakerij Reil B.V. te Heerde een offerte opgesteld waarin de volgende aanpak (samenvatting) wordt voorgesteld.
Overzicht werkzaamheden
- De orgelkassen worden in- en uitwendig schoongemaakt, gecontroleerd op houtworm, schimmel- en scheurvorming en zonodig hersteld.
- Hang- en sluitwerk wordt nagekeken en waar nodig hersteld en/of vervangen.
- De frontpijpen worden, voor zover dat voor de stabiliteit van de toonvorming nodig is, hersteld.
- De windvoorziening wordt nagekeken en waar nodig, hersteld.
- Rond 100 tot 150 conducten zijn aangetast door loodwit en moeten worden vervangen door nieuwe. Het orgelmetaal dat hiervoor gebruikt wordt zal meer dan 12% tin bevatten.
- De klaviatuur en de mechanieken worden schoongemaakt en waar nodig hersteld, opnieuw afgeregeld en op ‘trek’ gezet.
- De windladen worden schoongemaakt, inclusief pijpenstokken en roosters. De roosters worden op stabiliteit gecontroleerd en eventueel hersteld. Waar nodig, worden ventielbelering, ventielveren en veerspanning hersteld.
- In alle windladen worden nieuwe pulpeten aangebracht.
- Alle pijpen worden gereinigd en waar nodig hersteld.
– De metalen pijpen worden gecontroleerd op beschadiging aan de bovenkant, hoeden, soldeernaden, losgeraakte baarden en doorgezakte voeten. Waar het nodig is, vindt herstel plaats. In overleg met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed zullen ongeveer 100 (door loodwit aangetaste) pijpen moeten worden verlengd en/of een vernieuwde voet krijgen. Bij ongeveer 125 pijpen is de aantasting door loodwit zover gevorderd dat ze zeer waarschijnlijk door nieuw te maken pijpen moeten worden vervangen. De oude pijpen (historisch materiaal !) worden vervolgens zuurvrij opgeslagen.
– Van de houten pijpen worden opengesprongen naden opnieuw verlijmd en gebreken aan voorslagen en kernen hersteld. Houtworm wordt aangepakt en stoppen worden goed gangbaar gemaakt en waar nodig opnieuw bekleed.
Het restauratiewerk zal in fasen plaatsvinden, zowel in de kerk als in de werkplaats in Heerde. In hoeverre het orgel tijdens de restauratie gebruikt kan worden moet voorlopig worden afgewacht.
Help ons om dit klinkend erfgoed te behouden
De Stichting Gelderse Kerken kan een deel van het onderhoud financieren en ook de Provincie Gelderland draagt substantieel bij in de kosten.
Verder zijn er positieve reacties van meerdere organisaties binnen gekomen, maar moeten de formele trajecten nog worden afgerond. Het lijkt erop dat wij ongeveer € 175.000 aan subsidies mogen verwachten.
Voor het resterende gedeelte van € 25.000 zijn wij echter aangewezen op de gulle bijdrage van donateurs. Met uw steun kunnen wij het Baderorgel duurzaam behouden, zowel als monumentaal instrument, maar ook als vast onderdeel van de Walburgiskerk met een hedendaagse betekenis.
Hoe kunt u ons helpen?
Uiteraard is een eenmalige gift van harte welkom (IBAN: NL 47 INGB 0002601102 t.n.v. Stichting Henrick Baderorgel te Zutphen).
U kunt ook donateur worden. Als u bijvoorbeeld minimaal 5 jaar periodiek schenkt, is het bedrag dat u doneert tot 125% aftrekbaar van de belasting in box 1. De Stichting Henrick Baderorgel heeft een culturele ANBI-status, meer informatie hierover vindt u op donateurworden of stuur een e-mail naar: info@baderorgel.nl