Al in de 19e eeuw was dit probleem bekend. Zo valt er in de orgelhandboeken te lezen dat men alert moet zijn als er dode muizen in het orgel liggen. Die hebben dan waarschijnlijk gegeten van het zoete, maar giftige loodwit.
We weten niet precies wat de oorzaak is dat dit probleem de laatste jaren groter wordt. Dit wordt nu internationaal wetenschappelijk onderzocht. In overleg met de Rijkdienst voor het Cultureel Erfgoed is voor het Baderorgel een plan van aanpak opgesteld waarbij reparatie en/of vervanging van orgelpijpen rond de €200.000 gaat kosten.
16 april 2025
Alle orgelpijpen zijn weer terug in de Walburgiskerk. Het opbouwen kan beginnen!
27 februari 2025
Kees Vos (bestuurslid SWZ en lid van de programmacommissie), Johan Oomkes (bestuurslid/programmacoördinator en organist), Juul Diteweg (voorzitter) en Tim Wengelaar (huismeester Walburgiskerk en fotograaf) brengen een bezoek aan Orgelmakerij Reil. Hieronder een beeldverslag met foto’s van Tim Wengelaar.
En hieronder nog een aantal foto’s, gemaakt in de Walburgiskerk
4 november 2024
Vandaag is de restauratie begonnen! Deze week gaat de firma Reil het orgel demonteren. Een deel van de pijpen wordt meegenomen naar de werkplaats in Heerde; een deel wordt opgeslagen in de Walburgiskerk.
1 november 2024
Persbericht en mailing aan donateurs, sponsors en vrienden:
Op 4 november 2024 begint de restauratie van het monumentale Henrick Baderorgel.
Dit bijzondere project, uitgevoerd door orgelmakerij Reil uit Heerde, heeft als doel het bijzondere orgel te herstellen zodat het in al zijn glorie behouden kan worden voor de toerkomst. De restauratie is gepland om afgerond te zijn in de loop van juni 2025.
Het Baderorgel in de Walburgiskerk, een van de muzikale juwelen van onze regio, heeft na jarenlang intensief gebruik dringend onderhoud nodig. Ruim 25 jaar na de laatste grote restauratie verkeren belangrijke onderdelen in noodtoestand. Uit onderzoek is gebleken dat de conducten en het oudste pijpwerk ernstig door loodwit zijn aangetast. Hierdoor vallen er gaten in het pijpwerk.
De Stichting Gelderse Kerken is sinds 2016 eigenaar van de Walburgiskerk en heeft de opdracht voor de restauratie gegeven. Tijdens de restauratie worden beschadigde onderdelen hersteld in combinatie met een algehele schoonmaak van het orgel. Ook worden de oorzaken van de aantasting van het orgel door loodwit onderzocht. Hiervoor krijgen we de steun van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. De resultaten worden na afloop gepubliceerd, waardoor vergelijkbare schade aan andere orgels in de toekomst eerder kan worden gesignaleerd en verholpen.
Dit project is mede mogelijk gemaakt door de steun van de provincie Gelderland, Stichting Henrick Baderorgel, de gemeente Zutphen, Stichting Behoud Walburgiskerk, Stichting Orgelfonds Mooy, het Cultuurfonds, de Protestantse Gemeente Zutphen, Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel en vele donateurs.
Doordat velen gehoor hebben gegeven aan de oproep van het bestuur van de Stichting Henrick Baderorgel, kan onze Stichting een substantiële bijdrage leveren aan deze ingrijpende restauratie.
We willen alle ons bekende en anonieme geldschieters hartelijk bedanken voor hun vrijgevigheid en betrokkenheid bij het behoud van ons cultureel erfgoed.
Overigens hopen wij dat we ook in de toekomst op (financiële) steun kunnen rekenen; er is voor de komende restauratie nog geen 100% financiële dekking en ook in de verder toekomst zullen wij geld nodig hebben om jaarlijks (klein) onderhoud aan de orgels in de Walburgiskerk te laten uitvoeren.
De komende tijd zal het Ahrendorgel worden gebruikt bij kerkdiensten. Bij het Festival of Lessons and Carols (Tweede Kerstdag 15u30) zal trompettist Harry ten Brinke zijn medewerking verlenen om de samenzang te ondersteunen.
1 mei 2024
Overzicht werkzaamheden
Uitgaande van dit onderzoek is door Orgelmakerij Reil B.V. te Heerde een offerte opgesteld waarin de volgende aanpak (samenvatting) wordt voorgesteld.
- De orgelkassen worden in- en uitwendig schoongemaakt, gecontroleerd op houtworm, schimmel- en scheurvorming en zonodig hersteld.
- Hang- en sluitwerk wordt nagekeken en waar nodig hersteld en/of vervangen.
- De frontpijpen worden, voor zover dat voor de stabiliteit van de toonvorming nodig is, hersteld.
- De windvoorziening wordt nagekeken en waar nodig, hersteld.
- Rond 100 tot 150 conducten zijn aangetast door loodwit en moeten worden vervangen door nieuwe. Het orgelmetaal dat hiervoor gebruikt wordt zal meer dan 12% tin bevatten.
- De klaviatuur en de mechanieken worden schoongemaakt en waar nodig hersteld, opnieuw afgeregeld en op ‘trek’ gezet.
- De windladen worden schoongemaakt, inclusief pijpenstokken en roosters. De roosters worden op stabiliteit gecontroleerd en eventueel hersteld. Waar nodig, worden ventielbelering, ventielveren en veerspanning hersteld.
- In alle windladen worden nieuwe pulpeten aangebracht.
- Alle pijpen worden gereinigd en waar nodig hersteld.
– De metalen pijpen worden gecontroleerd op beschadiging aan de bovenkant, hoeden, soldeernaden, losgeraakte baarden en doorgezakte voeten. Waar het nodig is, vindt herstel plaats. In overleg met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed zullen ongeveer 100 (door loodwit aangetaste) pijpen moeten worden verlengd en/of een vernieuwde voet krijgen. Bij ongeveer 125 pijpen is de aantasting door loodwit zover gevorderd dat ze zeer waarschijnlijk door nieuw te maken pijpen moeten worden vervangen. De oude pijpen (historisch materiaal !) worden vervolgens zuurvrij opgeslagen.
– Van de houten pijpen worden opengesprongen naden opnieuw verlijmd en gebreken aan voorslagen en kernen hersteld. Houtworm wordt aangepakt en stoppen worden goed gangbaar gemaakt en waar nodig opnieuw bekleed.
Het restauratiewerk zal in fasen plaatsvinden, zowel in de kerk als in de werkplaats in Heerde. In hoeverre het orgel tijdens de restauratie gebruikt kan worden moet voorlopig worden afgewacht.
Help ons om dit klinkend erfgoed te behouden
De Stichting Gelderse Kerken kan een deel van het onderhoud financieren en ook de Provincie Gelderland draagt substantieel bij in de kosten.
Verder zijn er positieve reacties van meerdere organisaties binnen gekomen, maar moeten de formele trajecten nog worden afgerond. Het lijkt erop dat wij ongeveer € 175.000 aan subsidies mogen verwachten.
Voor het resterende gedeelte van € 25.000 zijn wij echter aangewezen op de gulle bijdrage van donateurs. Met uw steun kunnen wij het Baderorgel duurzaam behouden, zowel als monumentaal instrument, maar ook als vast onderdeel van de Walburgiskerk met een hedendaagse betekenis.
Hoe kunt u ons helpen?
Uiteraard is een eenmalige gift van harte welkom (IBAN: NL 47 INGB 0002601102 t.n.v. Stichting Henrick Baderorgel te Zutphen).
U kunt ook donateur worden. Als u bijvoorbeeld minimaal 5 jaar periodiek schenkt, is het bedrag dat u doneert tot 125% aftrekbaar van de belasting in box 1. De Stichting Henrick Baderorgel heeft een culturele ANBI-status, meer informatie hierover vindt u op donateurworden of stuur een e-mail naar: info@baderorgel.nl